MUHASEBE DENETİMİ VE MALİ ANALİZ
ÜNİTE -1
İşletmenin muhasebe sistemi tarafından oluşturulan, işletmenin finansal yapısını, kârlılığını ve gelecekteki performansını değerlendirmede karar vericilere gerekli bilgileri sunan tabloya FİNANSAL TABLO denir. Finansal kararlar FİNANSAL TABLOLARA göre alınır. Örnek è Bilanço ve Gelir Tablosu
Bir işletme tarafından finansal faaliyetleri izlemek, kaydetmek, sınıflamak ve bunlar karar vericiler için faydalı olacak biçimde özetlemek için kullanılan yöntem ve araçlara MUHASEBE SİSTEMİ denir. Muhasebe sisteminin temel amacı, karar vericilere kararlarında kullanabilecekleri doğru ve güvenirli bilgiyi sağlamaktır. Bütün muhasebe sistemlerinde işletmenin finansal faaliyetleriyle ilgili veriler kaydedilir, sınıflanır ve özetlenir.
Analiz sonuçlarının ve yorumun doğru olması bilginin doğru ve güvenirli olmasına bağlıdır.
Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan temel ölçütlere GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ denir. İşletme yönetimi finansal tablolarda sunulan bilgilerin doğru ve güvenilir olmasında birinci derecen sorumludur. Finansal Tabloları Hazırlayan ve Sunan; è MUHASEBECİ’ dir.
Ancak ; Yönetimin beyanı olan savların (iddiaların) yer aldığı Finansal tablolardaki bilginin doğruluk ve
güvenilirliğinin sağlanması gerekir. Bunun yolu ise Finansal tabloların işletme dışından bağımsız uzman kişilerce denetlenmesidir.
FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ UZMAN DENETÇİLER TARAFINDAN DENETLENME GEREKLERİ
1-) İşletme sahipleri ile işletme yöneticileri arasında çıkar çatışması vardır.
2-) İşletmelerin giderek büyümesi, teknolojik gelişmeler, işletmeler arası ilişkiler ve ticari işlemler nedeniyle muhasebe sisteminin giderek karmaşıklaşması
3-) İşletme dışındaki grupların (Yatırımcı, Satıcı, Kredi kurumları ve sendikalar) gerekli bilgilere birinci dereceden ulaşamamaları
4-) Karar alıcıların işletmeden uzak olmaları ve yetki deneyimlerinin her şeyi incelemeye olanak vermemesi
5-) Ulusal ve uluslararası para ve sermaye piyasalarının gelişmesi sonucunda, ekonomik kararların toplumun geniş kesimlerini etkilemesidir.
DENETİM
Ekonomik eylemler ve olaylar hakkında savlar ile oluşturulmuş kriterler arasındaki uygunluğun derecesini araştırmak için bağımsız bir uzaman tarafından bu savlarla ilgili kanıtların nesnel olarak elde edilmesi, değerlendirilmesi ve sonuçların bilgi kullanıcılarına iletilmesi sürecine DENETİM denir. Denetim bağımsız bir uzman tarafından yapılmalıdır. Denetçinin bağımsız olması ve hiçbir etki altında kalmadan denetim ilkelerin ve bilimsel ölçütlere göre hareket etmesidir.
DENETİM KAVRAMINI OLUŞTURAN UNSURLAR
1-) Ölçüt : Denetimin yapılabilmesi için beyan edilen bilginin varlığı ve doğruluğunun tespiti için önceden belirlenmiş kriterlerdir.
* Finansal tablo denetiminde temel ölçüt èGenel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleridir. (G.K.G.M.İ.)
* Vergi denetiminde ölçüt è Vergi Yasaları,
* Uygunluk denetiminde ise è yönetimin saptadığı politikalar vb.dir.
2-) Kanıt : Denetlenen bilginin belirlenmiş ölçütlerle uygunluk içinde oluğunun araştırılması için denetçi tarafından nesnel olarak toplanıp değerlendirilen her türlü bilgidir .
3-) Denetçinin Bağımsızlığı : Denetçi, mesleğin gerektirdiği yeterlilikte bilgi ve deneyime sahip bağımsız
davranabilen, yüksek etik değerlere sahip bir kişi olmalıdır.
4-) Denetim Raporu : Denetçinin bilgilerin doğruluk ve güvenirliğini hakkında ulaştığı sonucu açıkladığı rapordur.
DENETİM TÜRLERİ
1-) AMAÇLARINA GÖRE DENETİM TÜRLERİ
a-) Finansal Tabloların Denetimi
Amacı : Finansal tabloların denetiminin amacı denetlenen işletmeye ait finansal tabloların, bu işletmenin finansal durumunu dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtmadığını araştırmaktır.
Denetim Ölçütleri : Finansal tabloların denetiminin ölçütü Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleridir. Bu denetim genelde dış bilgi kullanıcıları için, dış denetçiler tarafından yapılır.
b-) Uygunluk Denetimi
Amacı : Uygunluk denetimin amacı işletmede personel tarafından yapılan işlemlerin kural ve yönetmeliklere uygun olup olmadığını araştırmaktır.
Denetim Ölçütleri : Uygunluk denetiminin ölçütleri şirket ana sözleşmesinin hükümleri, kanun tüzük ve yönetmelikler, işletmenin üst yönetiminin belirlediği politika ve yöntemler, üçüncü kişilerle yapılan sözleşme hükümleridir.
c-) Faaliyet Denetimi
Amacı: Faaliyet denetiminin amacı bir işletmenin faaliyet yordamlarının ve politikalarının işletmenin herangi bir bölümünün etkinliğinin ve verimliliğinin değerlendirilmesidir. Bu denetim yönetim tarafından bilgi amaçlı olarak iç denetçilere yaptırılır.
d-) Özel Amaçlı Denetimler
Amacı: Özel amaçlı denetimlerin amacı belli bir bilgi kullanıcısı için belli bir konuda yapılan denetimdir. Örneğin vergi denetimi, bankaların kredini vermeden önce işletmelere yaptığı denetimdir.
2-) DENETÇİNİN KONUMUNA GÖRE DENETİM TÜRLERİ
a-) Bağımsız Denetçi ve Dış Denetim
Bir denetim firmasına bağlı olarak veya kendi adına denetim işini belli bir ücret karşılığı yapan, herhangi bir işletmeye bağlı olmayan, hem denetlediği müşteriye hem de topluma karşı sorumluluk taşıyan kişiye BAĞIMSIZ DENETÇİ denir.
İşletmenin bağımsız ve uzman kişiler tarafından yapılan denetime DIŞ DENETİM denir. En geniş uygulama Finansal tabloların denetimidir.
b-) İç Denetçi ve İç Denetim
Özel ve kamu kuruluşlarında o kuruluş elemanı sıfatıyla ücretli olarak çalışan denetim uzmanına İÇ DENETÇİ denir. İç denetçiler uygunluk ve faaliyet denetimi yapar ve sonuçlarının yönetim kuruluna üst yönetime raporlar.
İşletme içindeki uzmanlar tarafından yönetim adına yapılan denetime İÇ DENETİM denir.
c-) Kamu Denetçisi ve Kamusal Denetim
Devlete bağlı denetçiler tarafından, kamu kurumlarının veya özel kurumların kanunlara, yönetmeliklere, politikalara ve yordamlara uygunluğunun araştırılmasına KAMU DENETİMİ denir.
Kamu denetçisi Kamu kurumlarında faaliyet ve uygunluk denetimi, özel kurumlarda ise vergi denetimi yaparlar.
MUHASEBE VE DENETİM İLİŞKİSİ
Karar vericilere kararlarında kullanmaları için mali nitelikteki olayları kaydetmek, sınıflamak ve özetlemeye MUHASEBE denir. Finansal tablolara muhasebe sisteminin çıktısıdır.
Kaydedilmiş bilgilerin ait oldukları dönemde meydana gelip gelmediğini ve ekonomik olayların doğru yansıtılıp yansıtılmadığının araştırılmasına MUHASEBE DENETİMİ denir. Denetçi finansal tabloları Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine uygunluğu araştırırken kanıt toplar ve yorumlar. Denetçi bu konuda deneyim sahibi olması denetçiyi muhasebeciden ayıran özelliğidir.
TÜRKİYE’DE BAĞIMSIZ DIŞ DENETİMLE İLGİLİ DÜZENLEMELER
Türkiye'de bağımsız dış denetimle ilgili ilk resmi düzenleme Sermaye Piyasası Kurulunun 1987 yılında çıkarttığı Sermaye Piyasasında Bağımsız Dış Denetleme Hakkında Yönetmelik ile olmuştur. Bu yönetmelikte sermaye piyasasında bağımsız denetim görevini yapan Anonim ortaklardır. Denetim Kuruluşları è Baş Denetçiler, Denetçi Yardımcıları, Yöneticiler, Ortaklar
İkinci düzenleme 1989 yılında Serbest Muhasebecilik , Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ile yapılmıştır. 3568 sayılı yasaya göre Yeminli Mali Müşavirler ; Defter tutamazlar, muhasebe bürosu açamazlar, muhasebe bürosuna ortak olamazlar. Yalnızca finansal tablo denetimi, uygunluk denetimi ve faaliyet denetimi yapabilirler. Türkiye'de bağımsız dış denetimi sadece Yeminli Mali Müşavirler yapabilir.
Ülkemizde SPK 'ya tabi olmayan işletmelerin denetimi yasal olarak düzenlenememiştir.
ÜNİTE -2
Herhangi bir konuda olması gerekenler ya da yapılanların amaca uygunluğunun ölçülmesini sağlayan ölçütlere STANDART denir.
Muhasebe uygulamalarında yararlanılan mali işlemlere verilerin toplanması ve işlenerek muhasebe bilgisine dönüşmesi ile ilgili standartlara MUHASEBE STANDARTLARI denir.
GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI (GKGDS)
Elde edilen muhasebe bilgisinin doğruluğunun araştırılması ve güvenirliği onaylanması ile ilgili işlemlerin yürütülmesi konusundaki standartlara GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI denir.
Genel kabul görmüş denetim standartları denetçiye yol gösterecek olan ve aynı zaman tanımlanmış bir denetimin kalitesini ölçmeye yarayan evrensel ölçütlerdir.
Genel kabul görmüş denetim standartları içinde;
a-) Bağımsız denetçinin yani yeminli mali müşavirin, sahip olması gereken özellikleri
b-) Denetimde uygulamalarında izleyeceği yol ve yöntemler
c-) Elde edilen bulgularla denetçi görüşünün nasıl oluşturulacağı
d-) Denetçi görüşünün nasıl açıklanacağına ilişkin uyulması gereken kurallar yer alır.
Genel kabul görmüş denetim standartları ilk olarak "AMERİKAN SERTİFİKALI KAMU MUHASEBECİLERİ ENSTİTÜSÜ (AICPA)” tarafından 1947 yılında kabul edilmiştir.
GENEL KABUL GÖRMÜŞ DENETİM STANDARTLARI (GKGDS)
|
|
|
||||||
1-) GENEL STANDARTLAR : Denetçinin sahip olması gereken özellikleri ve alınması gereken önlemleri açıklayan standartlardır.
a-) Eğitim ve Yeterlilik Standardı
* Denetim faaliyetleri yeterli teknik bilgi, deneyim ve uzmanlığa sahip kişilerce gerçekleştirilmelidir.
* Mesleki eğitim ve yeterlilik, muhasebe mesleğinin yürütülmesi için gerekli olan meslek bilgisi ve bu bilgiye sahip olduğunu kanıtlayan belgenin (diploma,sertifika...) yanı sıra, oldukça karmaşık ve çok taraflı bir çıkar ilişkisine karşı hakemlik rolünü üstlenecek kişinin (denetçi) güvenilirliğini pekiştirecek denetim bilgisi ve deneyime sahip olmayı ifade eder.
Ülkemizde meslek eğitimi, staj ve meslek giriş sınavlarıyla ilgili düzenlemeler 1989'da yasallaşmıştır.
* Denetçi sıfatını kazanabilmek için yani Yeminli mali Müşavir olabilmek için 10 yıl Serbest Muhasebeci Mali Müşavir olarak fiilen çalışmış olmak, giriş sınavında başarılı olmak ve yasadaki metne uygun şekilde yemin ederek ruhsat almak gerekmektedir.
b-) Bağımsızlık Standardı
- Denetim faaliyetinin her aşamasında denetçiler bağımsız davranmalıdır.
- Muhasebenin en temel kavramı sosyal sorumluluktur.
- Sosyal sorumluluk: Muhasebe ve denetim uygulamalarında belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesine sosyal sorumluluk denir.
- Yeminli Mali Müşavir unvanına sahip olmak için edilen yemin bağımsızlığı pekiştirici bir uygulamadır.
c-) Mesleki Dikkat ve Özen Standardı
Denetçinin mesleki dikkat ve titizliğinden anlaşılması gereken, denetim işinin alınmasından denetim raporunun hazırlanmasına ve denetlenen işletme ile ilgili bazı ticari sırların saklanmasına kadar, denetim uygulamalarının her aşamasında denetim standardına uygun davranılmasıdır.
2-) ÇALIŞMA ALANI STANDARTLAR : Denetim kapsamı ve denetim işlemlerinin belirlenmesinden denetim bulgularının raporlanmasına kadar olan süreçteki uygulamaların ne şekilde olması gerektiğini belirleyen standartlardır. Çalışma alanı standartları denetim kapsamının belirlenmesinde ve güvenilir bir denetçi
görüşüne ulaşmada yani kanıt toplamada denetçiye yol gösterici standarttır.
Denetçinin denetim uygulamaları sırasında kanıt niteliğindeki bilgileri toplarken başvuracağı yollara DENETİM İŞLEMLERİ (YORDAMLAR) denir.
A-) Planlama ve Gözetim Standardı
a-) Denetim faaliyeti yeterli bir şekilde planlanmalı ve varsa denetçi yardımcıları uygun şekilde gözetlenmelidir.
b-) Denetim planı denetim uygulamaları için güvenli bir yol haritasıdır.
c-) Denetim uygulamalarında kullanılacak zaman , iş gücü, araç -gereç ve diğer kaynakların tespit edilmesidir.
d-) Denetçinin ileriyi görmesi ve standartlara uygun davranması için zorunluluktur.
e-) Planlama bilgileri, önceki denetimlere ait çalışma kağıtlarından, denetlenecek işletmenin faaliyet konusuyla ilgili yayınlardan, müşteri ziyaretleri ve yöneticilerle yapılan görüşmelerden sağlanır.
Denetçi yardımcılarını izlemeli ve gözetim altında tutmalıdır. Nedenleri;
a-) Denetçi yardımcılarının yetiştirilmesi
b-) Denetçi yardımcılarının mesleki bilgi ve deneyimin ölçülmesi
c-) Denetçi yardımcılarının denetim standartlarına uygun davranmasını sağlaması
d-) Denetim kanıtları ile ilgili değerlendirmelerin sağlıklı yapılabilmesi
e-) Denetim kalitesinin yükseltmektir.
B-) İç Kontrolün İncelenmesi Standardı
|
Finansal bilgilerin güvenirliği, faaliyetlerin etkinliğini yasalara ve kurallara uygunluğunu sağlamaya İÇ KONTROL denir. Varlıkların korunmasına yönelik süreçtir.
İç Kontrollerin İncelenmesinin Nedenleri;
a-) Denetim işlemlerinin ne oranda uygulanacağına karar vermek
b-) Denetim kapsamını belirlemek
c-) Denetim süresini belirlemek
d-) Denetim işinin kabulüne karar vermek
C-) Kanıt Toplama Standardı : Denetim sonucunda bir görüşe ulaşılması için; gözlem, soruşturma, doğrulama gibi denetim teknikleri kullanılarak yeterli sayı ve güvenirlikte kanıt toplanmalıdır.
Kanıtların kalitesini şunlar belirler è Geçerlilik, Nesnellik, Süreklilik, Zamanlılık
3-) RAPORLAMA STANDARTLARI : Denetim faaliyet sonucunda oluşan denetçi yargısının ilgili taraflara ne şekilde açıklanacağını belirleyen standartlardır. Denetim raporu denetimin son halkasıdır.
a-) Uygunluk standardı : Denetim raporunda, incelenen mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığı belirtilmelidir. Eğer denetçi bu konuda görüş belirtmezse tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olduğu varsayılır.
b-) Tutarlılık standardı : Denetim raporunda, incelenen dönemde geçerli olan muhasebe politikalarının ve yöntemlerinin önceki dönemde de aynen uygulanıp uygulanmadığı belirtilmelidir.
c-) Yeterli açıklama standardı :Denetim raporunda aksi belirtilmedikçe, incelenen mali tabloların eklerinde yer alan açıklayıcı bilgilerin (dipnotların) yeterli olduğu kabul edilir.
d-) Görüş bildirme standardı : Denetim raporunda ulaşılan görüş, olumlu-olumsuz-şartlı-görüş bildirmeme olarak açıklanmaktadır.
TÜRKİYE’DE DENETİM STANDARTLARI
Türkiye'de Denetim standartları ile ilgili düzenlemeler 3568 sayılı Muhasebe Meslek yasası, 2499 sayılı SPK ve bunlara dayanılarak çıkarılan yönetmelik ve tebliğler yanında bankalara sigorta şirketleri gibi sektörel düzenlemelerle şekillenmektedir. GKGDS ile ilgili özel bir düzenleme yoktur.
• Sermaye piyasasında faaliyette bulunan şirketlerin bağımsız denetimi ile ilgili düzenlemeleri SERMAYE PİYASASI KURULU (SPK),
• Bankalar ve özel finans kurumları ile ilgili olarak BANKACILIK DENETLEME VE DÜZENLEME KURULU (BDDK),
• Sigorta ve factoring şirketleri ile ilgili düzenlemeleri HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI,
• Bağımsız denetçi ünvanı ile görev alacak SMMM ve YMM ler ile ilgili mesleki düzenlemeleri ise 3568 sayılı yasa çerçevesinde MALİYE BAKANLIĞI yapmaktadır.
ÜNİTE -3
Bir hesap veya olgunun, finansal tablolara güvenen kullanıcıların kararlarını etkilemesine ÖNEMLİLİK denir.
Hata (kasıtsız yanlışlık) ve hilelerden (kasıtlı yanlışlık) oluşan yanlış beyanların sebepleri
a-) Finansal tablo unsurunun tutarı, sınıflaması veya sunumu ile bunların GKGM lere göre raporlanması halindeki tutar, sınıflama ya da sunumunun farklı olması
b-) Finansal tablo unsurlarından birinin atlanması
c-) Finansal tablo açıklamasının GKGM ine uygun sunulmaması
d-) GKMİ ine uygun olarak açıklanması gereken bilginin atlanması.
ÖNEMLİLİĞİN UYGULANMASI : Önemlilik uygulaması profesyonel yargı konusudur. Denetçi Her denetimde “önemlilik yargısında” bulunmak zorundadır ancak hem nicel (sayısal) hem de nitel faktörler değerlendirileceğinden zor bir karardır.
Önemlilik kararı sayısal bir karardır, ancak işlemin veya kalemin yapısı da dikkate alınmalıdır
Önemlilik yargısının uygulaması 3 aşamada gerçekleşir;
a-) Denetçinin önemlilik hakkında ön belirlemede bulunması
b-) Önemlilik hakkında ilk belirlemenin hesap kalanları veya işlem sınıflarına dağıtılması
c-) Olası yanlışlıkların tahmin edilmesi ve toplamlarının önemlilik hakkında ilk belirleme ile karşılaştırılması.
A-) Denetçinin önemlilik hakkında ön belirlemede bulunması : ilk belirlenecek şey ‘’ önemlilik eşiği’’ dir
Önemlilik Eşiği : Denetçinin önemlilik hakkında ilk belirleyeceği şey önemlilik eşiğidir. Denetçinin finansal tablolarda yanlış beyan edilebileceğine ve yine de kullanıcıların mantıksal kararlarını etkilemeyeceğine inandığı maksimum tutardır. Ancak önemlilik kesin değil göreceli bir kavramdır.
Önemliliğin ilk belirlemesi, denetlenen işletmenin göreli büyüklüğünden etkilenir. Önemlilik kararları Toplam gelir, toplam varlık, kar, öz sermaye Gelir Tablosu ve Bilanço kalemlerine dayandırılmaktadır.
Kara dayalı önemlilik eşiği %4 ile %6 arasında
Varlıkların ve gelirlerin %0,5 ile %1 arasında
Öz sermaye %1 ile %2 arasında
B-) Önemlilik hakkında ilk belirlemenin hesap kalanları veya işlem sınıflarına dağıtılması
Hesap kalanları finansal tablolardaki her bir satırı ifade eder. (stoklar, alacaklar vb) İşlem sınıfı müşterinin muhasebe sistemi tarafından işlenen işlemlerin bir türünü ifade eder. (satın alma işlemleri, gelir işlemleri vb) Önemlilik tutarının bir kısmının dağıtılmasının amacı her bir işlem sınıfı ve hesap kalanı için denetim yordamlarının (denetim teknikleri) alanının planlamasıdır. Bu dağıtım için “optimal” bir yöntem yoktur, yargısal olarak veya bazı biçimsel sayısal yaklaşımlar kullanılarak yapılır. İlk önemlilik yargısı bir hesaba dağıtılınca o “kabul edilebilir yanlışlık” olarak ifade edilir.
-*- Denetçi bir hesap kalanında çok küçük veya hiç yanlışlık beklemiyorsa hesaba büyük tutarda önemlilik dağıtabilir. Çünkü hata beklentisi düşüktür ve denetim alanı daraltılır.
-*- Hesap kalanının denetimi çok pahalı ise, denetçi hesaba daha fazla önemlilik dağıtır.
Küçük tutarda önemlilik > fazla kanıt
Büyük tutarda önemlilik > az kanıt
C-) Olası yanlışlıkların tahmin edilmesi ve toplamlarının önemlilik hakkında ilk belirleme ile karşılaştırılması
Bu adım denetçinin elde ettiği kanıtları değerlendirmesinden sonra, denetimin sonuna doğru tamamlanır. Kabul edilebilir yanlışlıklara göre belirlediği ve uyguladığı denetim yordamlarının sonuçlarına dayanarak, her bir işlem sınıfı ve hesap kalanından kaynaklanan yanlışlıkları belirler. Denetçi “olası yanlışlıklar” olarak ifade edilen bu yanlışlıklar toplamını önemlilikle ilgili yaptığı ilk belirlemeyle (Denetçinin önemlilik hakkında ön belirlemede bulunması) karşılaştırır.
Olası yanlışlıklar ilk önemlilik yargısından az ise finansal tabloların dürüstçe sunulduğu sonucuna varabilir. Tersine durumda, müşteri firmadan finansal tabloların düzeltilmesini ister. Düzeltmeler reddedilirse denetçi olumsuz veya koşullu görüş bildirir.
DENETİM RİSKİ
Denetim finansal tablo kullanıcıları için bilgi riskini sosyal olarak kabul edilecek düzeye indirme sürecidir.
Bilgi Riski : Bir şirket tarafından yayımlanan finansal tabloların önemli ölçüde yanlış ve yanıltıcı olabilme olasılığıdır.
Denetçi Riski : Denetçinin kendisi de finansal tablolar hakkında yanlış görüş verme olasılığıdır.
Toplam Risk = Bilgi Riski ve Denetçinin İş Riskidir.
Denetim riski : Denetçinin finansal tablolar hakkında uygun olmayan görüş verme olasılığıdır.
DENETİM RİSKİNİN BİLEŞENLERİ
1-) Asıl (doğal) Risk : İç kontrolün olmadığı varsayımıyla, bir savın finansal tablolardaki yanıltıcı beyanlara (hile,
maddi hata) olan duyarlılığıdır. Denetçi bu riski kontrol edemez. Göreli risk, fazla veya az, asıl risk durumlarını
ifade eder.
2-) Kontrol Riski : Yanıltıcı beyanların müşterinin iç kontrol sistemi tarafından zamanında engellenmemesi
riskidir. Denetçi kontrol riski üzerinde etkin değildir, sadece müşterilerin kontrol sistemini değerlendirebilir.
Kontrol riskinin belirlenmesi, denetim planlanması için bir ön hazırlıktır. Her yıl aynı müşteri denetleniyorsa,
kontrol riski peşin hükümle belirlenebilir. Denetçi müşterinin kontrol riskine güvenmiyorsa kontrol riskini
maksimum (%100) belirler.
3-) Bulgu Riski : Yapılan maddi doğrulama yordamlarının yanıltıcı beyanları ortaya çıkaramama riskidir.
Denetçi bulgu riskini kontrol edebilir. Bulgu riski denetim yordamlarının bir fonksiyonudur. Örnekleme riski,
örneklemenin, evreni temsil etmemesi nedeniyle yanlış sonuca varılması riskidir. Örnekleme dışı risk, uygun
olmayan denetim yordamlarının kullanılması, yanlışlıkları belirlemede başarısız olunması, sonucun yanlış
yorumlanması nedeniyle meydana gelen risktir.
DENETİM RİSK MODELİ
FORMÜL è DENETİM RİSKİ = ASIL RİSK X KONTROL RİSKİ X BULGU RİSKİ
Asıl risk ve kontrol riskinin bileşimi è Müşteri riskidir.
Kontrol riski ve asıl risk yüksekse bulgu riski düşük düzeyde sağlanır.
Denetçi bulgu riskini % 0,8 geçemeyecek şekilde tasarlanmalıdır.
Formül è Bulgu Riski = Denetim Riski / Asıl Risk x Kontrol Riski
Denetim Kanıtları : Denetim görüşünün dayandığı bir sonuca ulaşmak için denetçi tarafından kullanılan tüm bilgilerdir ve finansal tabloların dayandığı muhasebe kayıtlarında yer alan bilgileri ve diğeri bilgileri kapsar.
Denetim Kanıtlarının Sınıflandırılması
1-) Esas Muhasebe Verileri : Büyük defter, Yevmiye Defteri, Yardımcı Defter, Muhasebe Yönetmelikleri, Finansal tablo düzetmeleri, Maliyet dağıtımlarını destekleyen çalışma tabloları hesaplamaları, mutabakatlar ve açıklamalardır.
2-) Destekleyici Bilgiler : Çekler, Elektronik fon transferi kayıtları, faturalar, sözleşmeler, toplantı tutanakları, doğrulamalar, analist raporları, rakiplerle karşılaştırmalı veriler, soruşturma gözlem vb.
Kanıtın Özellikleri
• Kanıtın Yeterliliği (Miktarı) : Önemlilik ve risk unsurları tarafından belirlenir. Önemlilik ve risk düzeyinin artması daha fazla kanıt toplamasını gerektirir.
• Kanıtın Uygunluğu (Niteliği) : İşlem sınıfları, hesap kalanları, açıklamalar ve ilgili savlardaki yanlış beyanları ortaya çıkarması ya da desteklemesi bakımında güvenilir ve ilgili olmasına bağlıdır.
• Kanıtın Güvenilirliği : kanıtın elde edildiği koşullara bağlıdır.
Bu Konuda geliştirilen genellemeler şunlardır :
* Dışsal kaynaklardan elde edilen kanıt,içsel kaynaklara göre daha güvenlidir.
* İç kontrol yapısı etkinse,içsel olarak yaratılan denetim kanıtı, zayıf iç kontrol yapısına göre daha güvenirlidir.
* Denetçi tarafından doğrudan elde edilen kanıt, dolaylı olarak elde edilen kanıttan daha inandırıcıdır.
* Kaynak, belgelerden sağlanan denetim kanıtı,fotokopi veya faksla sağlanan belgelerden daha güvenlidir.
* Denetim kanıtı belgeli biçimde ise daha güvenirlidir.
Kanıtın ilgililiği, kanıtın denetim amacına uygunluğunu ifade eder.
Savlar, finansal tablo unsurları içinde vücut bulan ve yönetim tarafından yapılmış olan beyanlardır.
Denetçinin yanıltıcı beyan riskini belirlemede kullandığı savlar;
a-) Var olma ve meydana gelmeyle ilgili savlar : Belirli bir tarihte işletmenin varlık ve borçlarının var olup olmaması ve kayıtların belirli dönemde meydana gelip gelmemesi ile ilgili savlardır.
b-) Tamlık ile ilgili savlar : Sunulması gereken tüm işlem ve hesapların finansal tablolarda yer alıp almamasıyla ilgili savlardır.
c-) Haklar ve yükümlülüklerle ilgili savlar : Belli bir tarihte varlıkların işletmenin hakları ve borçlarının ise yükümlülükleri olduğuna ilişkin savlardır.
d-) Değerleme ve dağıtımlarla ilgili savlar : Varlık , borç, öz sermaye gelir ve gider hesaplarının tablolarda uygun rakamlarla yer almasıyla ilgili savlardır.
Denetçi denetim görüşüne ulaşabilmek için kanı toplarken RİSK BELİRLEME YORDAMLARI, KONTROL TESTLERİ ve MADDİ DOĞRULAMA YORDAMLARINI kullanır. Bunlar ;
a-) Kayıtların ve belgelerin kontrolü e-) Doğrulama
b-) Sabit varlıkların kontrolü f-) Yeniden Hesaplama
c-) Gözlem g-) Yeniden Yapma
d-) Soruşturma h-) Analitik Yordamlar
Çalışma Kağıtları : Denetçinin yaptığı çalışma ve denetim hakkında ulaştığı sonuçlarla ilgili olarak tuttuğu kayıtlardır.
Çalışma kağıtlarının sahip olması gereken özellikler
* İncelenmekte olan alan hakkında elde edilen bilginin belgelerini sağlamalıdır
* Denetim raporunda yer alan bulgular ve öneriler için güvenilir destek sağlamalıdır
* Denetim sürecinin tekdüzeliğini sağlamalıdır
* Performansın gözden geçirilmesi için bir araç sağlamalıdır
* Sonraki denetimlere yol göstermelidir
Çalışma kağıtlarının Faydaları
1-) Denetim Yönetimi ve Gözetiminde Denetçiye Yardımcı Olmak
a-) Çalışma kağıtları denetçinin çalışma alanı standartlarına uygunluğunu belirler
b-) Denetimin planlanması, yürütülmesi ve gözde geçirilmesi yardımcı olur.
c-) Astların çalışmalarının gözden geçirilmesinde kullanılır.
2-) Denetim raporuna destek sağlamak
Çalışma kağıtlarının içeriği
a-) Müşterinin finansal tablolarının muhasebe kayıtlarıyla uyuştuğunu
b-) Denetimin uygun şekilde planlanıp yürütüldüğünü
c-) Müşterinin iç kontrol yapısı hakkında yeterince görüş elde edildiğini
d-) Denetim görüşü oluşturmaya yetecek ölçüde denetim kanıtı elde edildiğini
e-) Denetçinin kendi yargısını oluşturan bulguları ve sorunları ve ulaştığı son yargıları kapsar.
Çalışma Kağıtlarının Türleri
1-) Sürekli dosya : müşterinin tarihsel bilgilerini kapsar. Bu dosyada, şirket sözleşmesi, yönetmelikleri ve tüzüğü, kira tahvil ve telif sözleşmeleri, şirketin geçmişine ilişkin bilgiler, toplantı tutanakları, hesap listeleri, finansal tablolar bulunur.
2-) Cari dosya : yıllık yapılan işle ilgili veri ve bilgilerin yer aldığı dosyadır.
Cari Yıl denetim kağıtları , Açık, Özlü, Eksiksiz, Düzenli ve İyi indekslenmeli ve bilgi verici olmalıdır.
ÜNİTE -4
İç kontrol, faaliyetlerin etkinliği ve verimliliği, finansal raporlamanın güvenilirliği ve uyulması gereken yasa ve
düzenlemelere uygunluğunu amaçlayan işletme içerisinde oluşturulmuş bir süreçtir.
İç denetim, iç kontrolün amaçlarına ulaşması için işletme içerisinde bulunması gereken zorunlu unsurlardan
birisidir.
|
Dış denetimde iç kontrolün incelenmesinin Nedenleri
1-) Denetim faaliyetini planlamak
2-) Finansal tabloların iç kontrolün ürünü olması
3-) Finansal tabloların güvenirliliğinin iç kontrolle ilgili olması
4-) Etkin iç kontrolün denetimi kolaylaştırması
5-) İşletmelerin büyümesi ve karmaşıklaşması
İç Kontrolün Özellikleri
a-) İç Kontrol bir süreçtir.
b-) İç Kontrol insanlar tarafından gerçekleşir. Organizasyondaki her fert iç kontrolü etkiler ve etkilenir.
c-) İç Kontrol sadece kabul edilebilir, makul , bir güven vermesi beklenebilir. Kesinlik ve garanti etmez.
d-) İç Kontrol bir veya daha fazla ayrı ve birbiriyle ilintili kategorideki amaçları elde etmek
için bir dişli vazife görür.
İç Kontrolün Amaçları
1-) Faaliyetle ilgili amaçları : Varlık ve kaynakların etkin ve verimli kullanılmasını amaçlar. Varlıkların korunmasını da kapsar.
2-) Finansal raporlamayla ilgili amaçlar : Güvenilir finansal raporlar hazırlanmasını amaçlar.
3-) Uygunluk amaçları : İşletmenin yasa ve yönetmeliklere uymasını amaçlar.
İç Kontrol sisteminin unsurları
a-) Kontrol Çevresi b-) Risk Değerleme c-) Kontrol Eylemleri d-) Bilgi ve İletişim e-) İzleme
Risk değerlendirme, 3 aşamadan oluşur; Amaçların belirlenmesi, Risklerin tespiti ve analizi, Değişim yöntemi.
İç Kontrol açısından nitelikli bilginin özellikleri
a-) Gereklilik b-) Zamanlılık c-) Geçerlilik d-) Doğruluk e-) Ulaşılabilirlik
Finansal tablolarda maddi bir takım hatalar olabileceği ve bunların denetçi tarafından bulunup bulunmayacağı riskine DENETİM RİSKİ denir. Denetim riskini, en aza indirgeyecek biçimde, incelendiği hesap kalanı veya işlem grubuyla ilgili görüşü oluşturmasını sağlayacak yola DENETİM KARAR SÜRECİ denir.
Denetçilerin,iç kontrolle iligili bilgi toplamada en yaygın olarak kullandıkları yöntemler şunlardır ;
1-) İç kontrol soru kağıdı ( anket yöntemi) 2-) Akış şemaları 3-) Not alma
İç Kontrol Riskinin Başlangıç Belirlenmesinin Yapılması
Uygunluk testleri, iç kontrollerin değerlendirilmesi için yapılan testlerdir.Bunlara kontrol testleri de denilmektedir.
İç Kontrol Riskinin Son Belirlemesinin Yapılması
Maddi doğruluk testleri, finansal tablolardaki tutarların ve açıklamalarının doğruluğunu değerlendirebilmek için kanıt toplama işlemleridir.
DENETİMİN PLANLANMASI
1-) Denetim İşinin Kabulü 2-) Müşteri Hakkında Bilgi Edinme 3-) Denetim Programının Yapılması
Denetim Anlaşma Mektubunda : Denetimin başlangıç ve bitiş tarihleri, kapsamı, raporun teslim tarihi, denetim ücreti, denetim firması ve işletmenin sorumlukları yer alır.
Denetçinin kanıt toplamak için uygulayacağı testleri yani denetim işlemlerini seçmesine DENETİM PROGRAMI denir. Denetim programları yapılırken aşağıdaki aşamalar yerine getirilir.
a-) İşletme faaliyetlerinin gruplara ayrılması
b-) Kontrol riski belirlemeleri
c-) Özel denetim amaçlarının belirlenmesi
d-) Uygunluk ve maddi doğruluk testlerinin boyutunun zamanın ve niteliğinin belirlenmesi
ÜNİTE -5
Örnekleme, Evrenden bir örneklem seçilmesi ve sadece bu örneklemin incelenmesi ile varılan sonucun evrene mal edilmesi olayıdır.
Evren, denetçinin bilgi edinmek istediği ve aynı türden birimlerin oluşturduğu alan veya ana kütledir.
Rassal örneklem, eşit seçilme şansına sahip birimlerden oluşan bir evrenden tamamıyla rassal (tesadüf) olarak
seçilen bir örneklemdir.
Başarılı bir örneklemin temel ilkeleri
1-) Evrenle ilgili bazı özel bilgiler baştan elde edilmelidir.
2-) Seçme işlemi ilgilenilen özellik veya değişkenden bağımsız olmalıdır.
3-) Örneklem ön yargısız seçilmelidir.
4-) Örnekleme alınan birimler birbirinden bağımsız olmalıdır.
5-) Verilerin seçildiği alanlarla diğer alanlar arasında temel ayrımlar bulunmalıdır.
6-) Örnekleme alınacak verilerin hepsine aynı koşullar ayrıcalıksız olarak uygulanmalıdır
Örnekleme Çerçevesi, Evren birimlerini tam olarak içeren ve evrenin fiziksel yapılanmasını gösteren listedir.
Örnekleme Riski, denetçi örneklemi temel alan sonuçlarıyla evrenin tamamına aynı yolla uyguladığı testlerden elde edeceği sonuçlar arasında fark olması olasılığıdır.
Örnekleme Hatası, Denetçinin örneklemi inceleyerek elde ettiği sonuçlarla gerçek durum arasındaki farktır.
Uygunluk testlerinin gerçekleştirilmesindeki örnekleme riskleri
A-) Alfa Riski : İç kontrol yeterince güvenilir olduğu halde, denetçinin örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlamadığı sonucuna varmasıdır.
B-) Beta Riski : Denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrol yeterince güvenilir olmadığı halde, güvenilir olduğu kanısına varmasıdır.
Maddilik testlerinin gerçekleştirilmesindeki örnekleme riskleri
a-) Yanlış Ret Riski : Örneklem sonuçları hesap kalanlarında maddi bir hata olduğu desteklemekle birlikte, maddi bir hata olmaması riskidir.
b-) Yanlış Kabul Riski : Örneklem sonuçları hesap kalanlarında maddi bir hata olmadığını desteklemekle birlikte, maddi bir hata olması riskidir.
MUHASEBE DENETİMİNDE İSTATİKSEL ÖRNEKLEME TÜRLERİ
1-) İSTATİSTİKSEL OLMAYAN ÖRNEKLEME :Olasılığa dayanmayan ve örnekleme birimlerinin seçiminde veya örnekleme büyüklüğünün belirlenmesinde denetçinin öznel davranmasıyla gerçekleştirilen örnekleme türüdür.
2-) İSTATİSTİKSEL ÖRNEKLEME :Örnekleme birimlerinin evrenden tesadüfi olarak seçildiği, evrenin tüm karakteristiğini yansıtan, sonuçların sayısal ve matematiksel olarak değerlendirilebildiği örnekleme türüdür.
MUHAEBE DENETİMİNDE İSTATİSTİKSEL ÖRNEKLEME TÜRLERİ
A-) NİTELİK ÖRNEKLEMESİ : Bir muhasebe evrenindeki hataların ortaya çıkış oranını tahmin etmek için kullanılan istatistiksel örnekleme türüne denir. Denetçi nitelikli örneklemesinde muhasebe işlemlerinin doğruluğu ya da yanlışlığı üzerinde durur. Hataların yüzdesi önemlidir.
Nitelik örneklemesinde denetçinin belirlemesi gereken unsurlar;
1-) Kontrol test amaçlarını belirlemek 4-) Örneklem birimlerini tanımlamak
2-) Kontrol politika ve prosedürlerinden sapmayı tanımlamak 5-) Örneklem büyüklüğünü belirlemek
3-) Evreni tanımlamak
*** Nitelik örneklemesinde en önemli nokta örnekleme büyüklüğünün evrensel hakkında doğru sonuçlar verecek büyüklükte saptamaktır.
* Kabul edilebilir risk : Bu risk genelde %5 veya %10 olarak belirlenir.
* Kabul edilebilir sapma oranı : Denetçinin kontrol prosedürlerine ilişkin duyduğu güvenden sapmanın kabul edilebileceği maksimum orandır.
* Evrenin beklenen sapma oranı : Denetçi evrenin geçmiş yıllardaki sonuçlarına veya pilot örneklem sonuçlarına bakarak evrendeki sapmaya ilişkin beklentisini belirler.
* Buluş Örneklemesi : Sahte çek düzenlenmesi gibi sık rastlanmayan hatta çok özel olan bir durumu belirlemek istendiğinde başvurulan bir örnekleme türüdür.
B-) PARASAL BİRİM ÖRNEKLEMESİ : Nitelik örneklemesi tekniğiyle, bir hesap sınıfına veya hesap kalanına ilişkin parasal tutar hatalarının tahminlerini yapmak için kullanılır.
Parasal Birim Örneklemesinde örneklem büyüklüğünün belirlenmesi için şu ön belirlemeler yapılmalıdır;
- Defter değeri (Evrenin kayıtlı tutarı)
- Yanlış kabul riski için güvenilirlik faktörü
- Kabul edilebilir hata (Evrendeki katlanılabilinecek maksimum hata tutarı)
- Beklenen hata (Tahmin edilen parasal hata tutarı)
- Genişleme faktörü
Formül > Örneklem Büyüklüğü = Defter Değeri X Güvenilirlik Faktörü
____________________________________________________
Kabul edilebilir hata – ( Beklenen hata X Genişleme Faktörü )
C-) DEĞİŞKENLER ÖRNEKLEMESİ ( NİCELİK ÖRNEKLEMESİ) : Denetinin niceliksel tahminlere ulaşmak istediği durumlardan kullandığı örnekleme türüdür. Değişkenler örneklemesinde örneklem büyüklüğünü belirleyen etmenler; EVREN BÜYÜKLÜĞÜ, KABUL EDİLEBİLİR HATA, BEKLENEN HATA, YANLIŞ KABUL RİSKİ, STANDART SAPMA.
ÖRNEKLEME SEÇİMİ
1-) Rassal Sayılar Tablosu : 0-9 arasında değişen rassal sayılar tablosu kullanılarak örneklemin hangi evren birimlerinin gireceği tamamen rassal olarak belirlenir.
2-) Bilgisayarla Rassal Sayılar Oluşturulması : Bir yazılım yardımıyla kolayca yapılarak, çok daha hızlı ve insan hatalarına olanak vermeden seçim yapılmış olur.
3-) Sistematik Seçim : Denetçinin bir örnekleme aralığı seçip bu örnekleme aralığının büyüklüğüne göre örneklem birimlerini seçtiği yöntemdir. İlk birim rassal olarak seçilirken diğerleri otomatik olarak seçilir. Bu yöntem yanlıdır.
4-) Katmanlı Seçim : Evren katmanlara ayrılarak büyük tutarların temsil edilmense olanak verilir.
5-) Blok Seçim: Evrenden zaman olarak veya fiziksel olarak bir birine çok yakın birimlerin seçilmesiyle oluşur. Blok örneklem temsili değildir. Evren hakkında istatistiksel bilgi veremez. Bu yöntem kullanılmaktan kaçınılmalıdır.
ÜNİTE -6
BİLANÇO VE GELİR TABLOSU KALEMLERİNİN DENETİMİ nde kullanılan Testler
1-) Uygunluk (Kontrol) Testleri : Yıl içinde uygulanan, iç kontrol sisteminin işleyişini değerlendiren test
2-Maddi Doğruluk Testleri : Yılsonu testleridir. İşletme mali tablolardaki tutar doğruluğu ve önemli parasal ve açıklama hataları. Bu testin uygulanmasında tablolardaki beyan yani yönetim savı baz ları alınır. Aynı zamanda bu yönetim savları denetimin genel amaçlarındandır. Bunlar;
a-) Var Olma ve Gerçekleştirme (Meydana Gelme)
b-) Tamlık
c-) Haklar ve Yükümlülükler
d-) Değerleme ve Dağıtım
e-) Sunum ve Açıklamadır
Hem Uygunluk Hem de Maddi Doğruluk Testleri İçin Uygulanan Testler
1-) İşlem Testleri : Bir işlemin belgelendirilmesinde, muhasebeleştirilmesinde izlenen tüm işlemlerin doğruluğunun incelenmesidir. Maddi ve uygunluk testlerine hizmet eder. Yani çift amaçlı testlerdir.
2-) Hesap Kalanı Testleri : Sadece maddi doğruluk testi için uygulanır ve hesap bakiyesinin doğruluğunu değerlendirir. Kontrol riski düşükse sadece bilanço kalemleri için uygulanır ve gelir tablosu içinse işlem testleri ve analitik prosedürler uygulanır. Ancak kontrol riski yüksekse hesap kalanı testleri hem bilanço hem de gelir tablosu kalemleri için uygulanır.
3-) Analitik Prosedürler : Maddi doğruluk testlerine hizmet eder. Analitik kanıtlar elde etmede
BİLANÇO KALEMLERİNİN DENETİMİ
Dönen Varlıkların Denetimi : Denetçi denetime ilk olarak bilanço kalemlerini baz alarak başlar. Bunun nedeni aktif, pasif, gelir, giderlerin incelemesinde kalemlerin birbiriyle ilişkisini otomatik ele alması.
Hazır Değerler Alt Grubunun Denetimi : Dönen varlıkların en likit alt grubudur. Bu grupta kasa, alınan çekler, bankalar, verilen çekler ve ödeme emirleri yer alır.
Hazır Değerlerin Maddi Doğruluk Testlerinin Özel Denetim Amaçları (KASA)
1-) Var Olma : Kasada bilançoda görüldüğü tutar kadar paranın olup olmadığıdır.
2-) Tamlık : Kasa hesabında kayıt dışı bir işlem olup olmadığıdır.
3-) Değerleme : Kasada yabancı para varsa bilançoda değerlemeye tabi tutulup tutulmadığıdır.
4-) Sunum Ve Açıklama : Kasa kaleminin mali tabloda ilgili ana ve alt grupta doğru olarak sunulup sunulmadığı, değerlemeye ilişkin bilgilerin mali tablonun dipnotlarında açıklanıp açıklanmadığıdır.
Alacaklar (Ticari ve Diğer Alacaklar) Alt Grubunun Denetimi : Bu grup ana ve yan faaliyetlerden kaynaklanan alacakları içerir.
Amacı alacak maddi doğruluk testlerini içerir. Bu grupta kısa ve uzun vadeli, tüm senetli ve senetsiz alacaklar, vadeli alınan çekler, diğer alacaklar, alacak senetleri reeskontu ve şüpheli alacaklar karşılıkları gibi hesaplar yer alır.
Alacakların Maddi Doğruluk Testleri
1-) Gerçekleşme : Alacakların gerçekten bilançoda gösterilen tutar kadar gerçekleşip gerçekleşmediği.
2-) Tamlık : Alacaklar hesabında kayıt dışı işlem olup olmadığıdır.
3-) Haklar : Müşteri işletmenin gerçekten bilançoda gösterildiği kadar alacak hakkının olup olmadığıdır.
4-) Değerleme : Senetli alacaklar reeskont, şüpheli al. Kar. Değerleme işlemine tabi tutulup tutulmadığı.
5-) Sunum ve Açıklama : Alacakların ana ve alt grupta sunulup sunulmadığı, dipnotlarda yer verilip ver.
*** Denetçi alacakların maddi doğruluk testini yaparken alacakların net tutarını dikkate almalıdır. Yani tahsil edilebilir değeriyle ilgilenmelidir.
Stoklar Grubunun Denetimi : İşletmenin faaliyet için elinde bulundurduğu mallardır. Bu grupta hammadde ve malzeme, yarı mamul stokları yer alır.
Stokların Denetimindeki Genel Amaçları
a-) Stokların hesaplarına girişlerin gerçek olup olmadığı, maliyet bedelleriyle kayıtlara geçirilmesi
b-) Yıl içinde tüketilen stoğun stok kalemlerine aktarılıp aktarılmadığı
c-) Mülkiyetindeki tüm stokların envartere dahil edilip edilmediği
d-) Envarter de yer alan stokların GKGM ilkeleri ve yasalara göre değerlemeye tabi tutulup tutulmadığı
Stokların Maddi Doğruluk Testleri ( Hesap kalanı testleri stok grubu için daha önem verilmelidir.)
1-) Var Olma : Bilançodaki stok tutarı kadar işletmede stok olup olmadığıdır
2-) Tamlık : Stoklara ilişkin tüm alış işlemlerinin miktar ve tutar olarak kayıtlara tam olarak geçirilmesi.
3-) Değerleme Ve Dağıtım : Dönem sonunda kalan stokların miktarı ve bunlara karşılık ayrılması.
4-) Sunum ve Açıklama : Stokların ilgili ana ve alt guruba doğru sunulması ve dipnotların açıklanmasıdır. Satılan Stoklar İçin uygulanacak maddilik testleri Gerçekleşme, Tamlık ve Sunum ve Açıklamadır.
Duran Varlıkların Denetimi : 1 yıldan fazla elde tutulan nakde çevirmek veya faaliyet devamı için kullanılan varlıklardır. Bu Grupta mali duran varlıklar(yatırımlar) ve maddi duran varlıklar yer alır.
Maddi Duran Varlıklar Alt Grubunun Denetimi : Duran varlıkların en önemli grubudur. Arazi, makine, arsa, tesis, yer altı ve yer üstü düzenlemeleri.
Maddi Doğruluk Denetiminde Özel Denetim Amaçları
1-) Var Olma : Defterde yazan duran varlıkların gerçekten olduğunun üzerinde ipotek, icra olmaması.
2-) Tamlık : Maddi duran varlıkların tam olarak muhasebe kayıtlarına geçirildiği ve edinim amacına uygun
3-) Değerleme Ve Dağıtım: İşlemlerin aritmetik doğruluğu, amortisman ve giderlerin dağıtımı.
4-) Sunum ve Açıklama : İlgili ana ve alt grupta doğru olarak sunulup sunulmadığı, dipnotların açıklaması
Yatırımlar (Menkul Kıymet ve Mali Duran Varlıklar) Alt Gruplarının Denetimi Denetim Amaçları
1-) Var Olma : Yatırımların işletme sahipliğinde olup olmadığı, başka kurum adında saklanıp saklanmadığı
2-) Gerçekleşme : Bu Varlıkların ve bunlardan elde edilen gelirlerin mali tabloda doğru olarak gösterimi.
3-) Değerleme
4-) Sunum Ve Açıklama
Yabancı Kaynakların Denetimi : Bilançonun pasifinde yer alır. İşletmenin kısa veya uzun vadeli olarak dışarıdan aldığı her türlü borçların tümüdür. Denetçi borçların az veya çok gösterilmesi bakımından denetim yapar.
Yabancı Kaynakların Maddi Doğruluk Testlerinin Özel Denetim Amaçları
1-) Gerçekleşme : Bilançoda yer alan yabancı kaynakların işletmeye ait ve işletme tarafından olduğu.
2-) Tamlık : Bilançoda görülen tutarların eksiksiz olarak büyük defterde kayıtlı olduğunun incelenmesidir.
3-) Yükümlülük : Bütün borçların işletmenin ödeme yükümlülüğünde olduğunun incelenmesidir.
4-) Değerleme ve Dağıtım : Borçlardan doğan faiz giderlerinin ilgili döneme ait olup olmadığı, senetli borçların dönem sonu itibari ile tasarruf değeriyle değerlemeye tabi tutulup tutulmadığı.
5-) Sunum ve Açıklama : Ana veya alt grup doğruluğu ve dipnot.
Öz Kaynaklar Denetimi: Bilançonun pasifindedir. Ortakların varlıklar üzerindeki haklarını ifade eder. Aslında bir borç türüdür. Ancak ödeme ile ilgili bir zaman sınırlaması yoktur.
Öz Kaynakların Maddi Doğruluk Denetimindeki Özel Denetim Amaçları
1-) Gerçekleşme : Bilançoda yer alan öz kaynakların doğruluğu ve ortakların işletmedeki payının tutarları
2-) Tamlık : Öz kaynakların büyük ve yardımcı defterde olan borç ve alacak kayıtlarında eksiksiz olması.
3-) Yükümlülükler : Ortaklara düşen borç ve kar dağıtımında düşen yükümlülüklerin olup olmadığı.
4-) Sunum ve Açıklama : İlgili tabloda sınırlanıp sınırlandırılmadığı ve dipnot açıklamalarının yer alması.
GELİR TABLOSUNUN DENETİMİ
Denetçi bilanço tablosundaki gibi gelir tablosuna denetim yapmaz. Çünkü zaten bilanço kalemlerine denetim yaparken gelir tablosun da incelemiş olur. Denetçi sadece özellik gösteren kalemlerin denetimi yapar.
Denetçi gelir tablosunda ilgili detaylı denetim yapıp yapmayacağına karar verirken;
a-) Dönem içinde İşletme faaliyetleri ve muhasebe kayıtlarını etkileyen önemli değişiklikleri araştırır.
b-) Denetçi cari dönem, bütçelenmiş ve geçen döneme ait tutarlar ile karşılaştırmalıdır.
c-) Gelir ve gider hesaplarına ait olan cari döneme ait en az iki kalemin karşılaştırmasını yapmalıdır.
d-) Genel ekonomik durum ve işletmenin faaliyet gösterdiği sektördeki ekonomik durumu değerlendirmeli
Bu araştırma sonucu daha detaylı inceleme ihtiyacı duyarsa analitik prosedürlere başvurmalıdır.
ÜNİTE -7
DENETİMİN TAMAMLANMASI : Denetimin son aşaması denetimin tamamlanması ve denetim raporunun yazılmasıdır. Denetçi son defa çalışmalarını gözden geçirir, eksik olan testleri ve çalışma kâğıtlarını tamamlar.
Denetimin tamamlanması için 2 temel aşama vardır.
1-) Çalışmanın Tamamlanması : Bu aşama bilanço sonrası ek maddi doğruluk testlerinin yapılmasına yönelik. Denetçi bu aşamada 3 noktayı ele alır.
A-) Şartlara Bağlı Borçların ve Zararların İncelenmesi : Denetim raporu yazılana kadar kesinleşmemiş alacak, borçlar ve gelecekteki belirsizlikler ele alınır. Bunlar vergi anlaşmazlıkları, iskonto ettirilmiş alacak senetleri, işletme aleyhine açılmış tazminat davaları örnek gösterilebilir. Olası gider ve borçların şarta bağlı borç yaratma olasılığı yüksek ise bilanço ve gelir tablosunda gösterilmelidir. Düşükse dipnot olarak açıklanır. Şarta bağlı gelir ve karlar ise daima dipnot olarak gösterilir.
Şarta bağlı borç ve zararların incelenmesinde toplanacak destekleyici kanıtlar
B-) Bilanço Sonrası Olayların Gözden Geçirilmesi : Bilanço sonrası olaylar denetim raporu yazılana yani denetim çalışması sonlandığı ana kadar geçen bilanço olaylarının olasılığı denetçi tarafından normal denetim teknikleri kullanılarak incelenmesi ve kanıt toplanması.
Bilânço sonrası olayların gözden geçirilmesinde uygulanacak teknikler
1-) Müşteri işletmenin avukatından mevcut davalarla ilgili bilgi almak.
2-) Müşteri işletmenin yönetim kurulu tutanaklarını incelemek.
3-) Müşteri işletmeden bilânço sonrası olaylarla ilgili defterlerde gerekli düzeltmelerin yapılıp yapılmadığını
öğrenmek.
4-) Mevcut en son tarihli ara mali tabloları incelemek ve denetlenen mali tablolarla karşılaştırmak.
5-) Müşteri işletmenin yönetiminden öz sermayede ve uzun vadeli borçlarda miktar olarak herhangi bir değişiklik olup olmadığını öğrenmek.
C-) Müşteri İşletmeden Beyan Mektubu İstemesi : Denetçinin işletmeden istediği denetim süresince sorulara verdiği yanıtları içeren mektuptur.
Yönetimden beyan mektubu almanın amaçları
*** Beyan istenmesi bir teknik değil mali tabloların usulünce hazırlandığının kanıtıdır. Eğer işletme beyan mektubu vermezse denetçi denetim raporunda şartlı görüş açıklar. Olumsuz görüş, görüş bildirmeme
Sonuçların Değerlendirilmesi Aşamaları
1-) Kanıtların yeterliliğinin değerlendirilmesi.
2-) Önemlilik düzeyinin ve denetim riskinin son defa ölçülmesi.
3-) İşletmeden hataların düzeltilmesini isteme.
4-) Çalışma kağıtlarının gözden geçirilmesi.
5-) İşletme yönetimi ile görüşme
Çalışma Mizanı : İşletmenin dönem başı ve dönem sonu hesap kalanları ve denetçinin düzeltmelerini içeren çalışma kâğıdıdır.
Denetim raporu : denetçinin incelemeleri sonucunda mali tabloların, işletmenin mali durum ve faaliyet sonuçlarını doğru olarak yansıtıp yansıtmadığı, GKGMİ (Genel Kabul Görmüş Muhasebe ilkeleri ) doğrultusunda hazırlanıp hazırlanmadığı konusundaki görüşünü yansıtan rapordur.
Denetim Raporunun Bölümleri
Denetim Görüşü Türleri
1-) Olumlu (Şartsız) Görüş : Mali tabloların müşteri işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlarını doğru olarak yansıttığına inanılıyorsa, denetçi olumlu görüş açıklar.
Olumlu Görüş Bildirme Halleri
a-) Mali tabloların GKGMİ'ne uygun hazırlanmış olması
b-) Denetim yapılan yılda, önceki yıla göre muhasebe ilkelerinde değişiklik olmaması
c-) Mali tablolarda tam açıklama kuralına uyulması
d-) Denetim kapsamında önemli sınırlamalar olmaması
e-) Gelecekte meydana gelme olasılığı olan belirsiz durumlar varsa bu belirsizliklerin tabloların bütününün doğruluğunu sarsmayacak derecede önemsiz olmasıdır.
2-) Şarttı Görüş : Mali tablolardaki bazı kalemlerin doğruluğundan şüphe edildiği halde, ancak yine de mali tabloların bütünü hakkında bir görüş beyan edilecekse denetçi görüşünü şartlı açıklar.
Şarttı Görüş Bildirme Halleri
1-) Mali tabloların hazırlanmasında GKGMİ'nden bazılarına uyulmamasına rağmen bu durumun mali tabloların bütününün doğruluğunu bozmaması
2-) Denetim yapılan yılda, bir önceki yıla göre GKGMİ'nden bazılarında önemli değişiklik olmasına rağmen bu durumun finansal tabloların bütününün doğruluğunu bozmaması
3-) Mali tablolarda tam açıklama kuralına yeterince uyulmadığı halde tablodan bütününün doğru bulunması
4-) Denetim kapsamına getirilen sınırlamalar mali tabloların belli kalemleriyle ilgili kanıt toplamayı engelleyecek düzeyde önemli olmasına rağmen tabloların bütününün doğruluğuna inanılması
5-) Gelecekte olası belirsiz durumların önemli olduğunun kabul edilmesi
3-) Olumsuz Görüş : Denetlenen mali tabloların dönemin mali durumu ve faaliyet sonuçlarını doğru olarak yansıtmadığına inanılıyorsa denetçi olumsuz görüş açıklar.
Olumsuz Görüş Bildirme Halleri; Mali tabloların GKGMİ'ne tam olarak uyulmadan hazırlanması Denetim yapılan yılda GKGMİ'nden kabul edilemeyecek derecede değişiklikler yapılması, Mali tablolarda tam açıklama kavramına hiç uyulmamasıdır.
Görüş Bildirmekten Kaçınma : Kanıt yetersizliği veya diğer nedenlerle mali tabloların bütünü hakkında bir fikir yürütemeyecek kadar görüş oluşmamışsa denetçi görüş açıklamaktan kaçınır.
Görüş Bildirmekten Kaçınma Halleri Önemli bir kalemle ilgili kanıt toplanamamasına neden olan veya mali tablolar hakkında görüş bile bildirilmesine olanak vermeyen sınırlandırmaların söz konusu olmasıdır. Yani denetim kapsamının sınırlanmasıdır. Gelecekte belirsiz durumun gerçekleşmesinin işletme için hayati tehlike yaratmasıdır.
ÜNİTE-8
MALİ TABLOLAR ve MALİ ANALİZ
Mali Tabloların Amacı:
1)İlgililere kararlarını almada yararlı bilgiler sağlamak
2)Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak
3)Varlıklar kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyeti sonuçları hakkında bilgi sağlamak.
Temel Mali Tablolar:
a)Bilânço
b)Gelir Tablosu
Mali Analiz: Finansal tablolardaki bilgilere analiz tekniklerinin uygulanmasıyla analiz sonuçlarını elde etme ve bu sonuçları yorumlama sonucunda, işletmenin mali durumu ile faaliyet sonuçları hakkında tahminlerde bulunur.
Amacı: Geçmişe ait muhasebe bilgilerini finansal kararlarda kullanılabilecek işletmenin geleceğine ilişkin bilgilere dönüştürmektir.
Mali Analiz Teknikleri:
a)Karşılaştırmalı.(Yatay Analiz)
b)Yüzde Metodu (Dikey Analiz)
c)Trend (Eğilimli Yüzdeleri)
d)Oran Analizi
e)Fon Akışı Analizi
Mali Durum=Bilânço: İşletmenin belirli bir andaki varlıkları ve elde ettiği kaynakları gösteren tablo. Kesin mizana dayanılarak hazırlanır.
BİLÂNÇONUN İÇERİĞİ: A-VARLIKLAR (AKTİF) : Mevcutlar ve alacaklardan oluşur.
1-Dönen Varlıklar: Günlük faaliyetleri sürdürmeye ve kısa vadeli borçları ödemeye yarayan, EN FAZLA 1 YIL İÇİNDE tahsil edilebilecek, satılabilecek, kullanılabilecek, tüketilebilecek varlıklar ile eldeki nakit ve bankadaki mevduattan oluşur. Ticaret işletmelerinde turizm işletmelerine göre daha önemlidir Brüt Çalışma Sermayesi = Dönen varlıklar
Net Çalışma Sermayesi :.Dönen Varlıklar>K.Vad.Yab. Kayn.(aşması)
Net Çalışma Sermayesi Noksanı:. Dönen.Varl.<K.V.Y.Kayn. (eksiği)
2-Duran Varlıklar: 1 YILDAN DAHA UZUN sürede tahsil edilebilecek, satılabilecek, kullanılabilecek ve tüketilebilecek varlıklar.
Kendi içinde dönüşümü pek olmayan gruptur. Aktifin verimliliğine katkısı daha yavaş ve azdır. Finansmanında asla kısa vadeli borç- lar kullanılmamalıdır. Bu durum Net Çalışma Serm.Noksanına yol açar. Özkaynaklar ve uzun vadeli borçlarla finanse edilmelidir.
B-KAYNAKLAR (PASİF) :
1-Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (Borçlar): 1 YIL İÇİNDE
2-Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (Borçlar): 1 YILDAN DAHA UZUN Dönen varlık ve stokların finansmanında kullanılır.
3-ÖZKAYNAKLAR (Özsermaye): kuruluş sermayesi+kar (Otofinansmandan) oluşur. Özkaynaklar grubunda; ödenmiş sermaye, sermaye ve kar yedekleri, dönem net karı yada zararı yer alır. Duran varlıkların finansmanında kullanılır.
Gelir Tablosu: İşletmenin belli bir hesap dönemindeki faaliyet sonuçlarını gösteren tablodur.
Gelir Tablosu Tek Düzen Hesap Planı ve SPK’ya göre 5 bölümden oluşur:
1-Brüt Satış Karı veya Zararı: Net satışların, satışların maliyetini aşan kısmına brüt satış karı denir aksi halde brüt satış zararıdır.
******Net Satışlar = Brüt Satışlar – Satış İndirimleri Brüt Satış Karı = Net Satışlar – Satışların Maliyeti*********
2-Faaliyet Karı veya Zararı: Brüt satış karı ile faaliyet giderleri arasındaki olumlu farka faaliyet karı denir
Faaliyet Giderleri: Pazarlama, satış, dağıtım giderleri, genel yönetim giderleri ve araştırma geliştirme giderleridir.
*****Faaliyet Karı = Brüt Satış Karı – Faaliyet Giderleri*****
3-Olağan Kar veya Zarar: Faaliyet karı ya da zararına işletmenin yan faaliyetlerine ait gelir ve karlar veya gider ve zararlar ile finansman giderlerinin eklenmesi ya da düşülmesi suretiyle bulunan sonuca denir.
4-Dönem Kar Ya da Zararı: Olağan kar ya da zarara, işletmenin olağandışı gelir ve karları ile olağandışı gider ve zararlarının eklenmesi ya da düşülmesi suretiyle bulunan sonuca denir. Dönem Karı; Ticari Karı gösterir.
5-Dönem Net Kar veya Zararı: Dönem karından vergi ve yasal yükümlülük karşılıkları düşüldükten sonra kalan kısımdır.
Analist Bilanço ve gelir tablosunu yorumlayarak Analiz yorumu yapar.
Mali Analiz yapmak için = muh.bilgisi+ Analiz tekniği +yorum +bilimsel sezgi
ÜNİTE-9
KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZİ (Yatay Analiz)
Tanımı: Bir işletmenin mali durumu ile faaliyet sonuçlarının aynı uzunlukta 2 veya daha uzun dönemler itibariyle nasıl bir değişme gösterdiğini öğrenmek amacıyla bilânço ve gelir tablolarının karşılaştırılmasıdır.
Amaç: Finansal tablolarda yer alan her bir kalemin yıllar itibariyle belirlenen değişmelerini inceleyerek işletmenin bilanço ve gelir tablosu bakımından gösterdiği gelişmeyi görebilmek. İşletmenin geçmişten bugüne gösterdiği gelişmeyi gösterir. Birden fazla yıla ait finansal tablo kalemleri karşılaştırıldığı için DİNAMİK ANALİZ’dir. Finansal tablolardaki her bir kalemin tek başına yıllar itibariyle karşılaştırılarak incelenmesi nedeniyle YATAY ANALİZ olarak da adlandırılır.
a) Sabit Baz Dönemi Yöntemi: Belirli bir yıl temel alınarak kalemlerdeki değişmeler temel yılın rakamlarına göre hesaplanır.
b) Hareketli Baz Dönemi Yöntemi: Her bir kalemdeki değişme bir önceki yılın rakamlarına göre hesaplanır.
VERİLER Sabit Baz Yöntemi
+-Mutlak Fark Hareketli Baz Yöntemi
+-Mutlak Fark
Bilanço Kalemleri 2002 2003 2004 2003-2002 2004-2002 2003-2002 2004-2003
Hazır Değerler +100 +200 +150 +100 +50 +100 -50
ÜNİTE-10
YÜZDE YÖNTEMİ İLE ANALİZ (DİKEY YÜZDELER ANALİZİ) Statik analizdir. Tek 1 yıl.
***Finansal tablo kalemlerinin aynı tabloda yer alan belirli bir kaleme veya toplama oranlanarak bulunan yüzdelere göre ifade edildiği analiz tekniğine Dikey Analiz (Yüzde Yöntemi İle Analiz) denir.Amacı; finansal tabloları oluşturan unsurların uygun ve yeterli büyüklükte olduklarını incelemektir.
Grup Toplamına Göre Dikey Analizin Formülü: Genel Toplama Göre Dikey Yüzde = (Kalemin Tutarı / Grup Toplamı) x 100
Genel Toplamına Göre Dikey analizin For.: Genel Toplama Göre Dikey Yüzde=(Kalemin Tutarı/Aktif(Pasif) Toplamı)x100
Gelir Tablosunun Dikey Yüzdesi = (Gelir Tablosu Dikey Yüzdesi / Net Satışlar) x 100
***Faaliyet sonuçlarının dikey yüzdesi hesaplanırken temel alınan kalem Net Satışlardır.
***Gelir tablosuna dikey analiz tekniği uygulandığında dikey yüzdeler ilgili kalemin net satışlar karşısındaki payını ifade eder.
Bilânçoların Analizleri:
1-Varlık Dağılımının İncelenmesi: Dönen varlık ve duran varlıkların toplam varlıklar içindeki payı belirlenir. Varlık dağılımı üzerinde; işkolu, teknoloji, fiyat hareketleri etkilidir.
2-Kaynak Dağılımının İncelenmesi: Kısa vadeli yabancı kaynak, uzun vadeli yabancı kaynak ve özkaynakların toplam kaynaklar içindeki payları belirlenir.
3-Varlık-Kaynak İlişkisinin İncelenmesi: Dönen ve duran varlıkların hangi kaynaklarla finanse edildiğinin ve bunun uygunluğunun incelenmesidir.
ÜNİTE-11
TREND (EĞİLİM YÜZDELERİ) ANALİZİ
Tanımı: Bir işletmenin aralarında ilişki olan mali tablo kalemlerinin uzun sürede gösterdikleri eğilimlerini karşılaştırmak suretiyle yapılan incelemeye denir. Mali durumun ve faaliyet sonuçlarının uzun dönemdeki eğilimini, seyrini inceleyen analizdir.
Eğilim Yüzdesi: Trend yüzdeleri ile analiz tekniğinde hesaplanan yüzdelere denir.
Yöntemin Uygulama Aşamaları: 1-Analizin uygulanacağı zaman diliminin belirlenmesi 2- baz dönemin seçilmesi:
3-Mali Tabloların Eğilim Yüzdeleri İle Hazırlanması 4-Analiz Sonuçlarının Yani Eğilim Yüzdelerinin Yorumlanması
Eğilim Yüzdeleri=Kalemin Diğer Yıldaki Tutarı x 100
Kalemin Baz Yıldaki Tutarı)
Mali Duruma İlişkin (Bilânço) Analiz ve Yorumu: Bilânçoda birbiriyle ilişkili kalemler;
1-Dönen Varlıklar-: işletmenin faaliyet konusu ve hacmi ile varlık yapısının gelişiminin uyumlu olup olmadığını ve dengeli seyir
Duran Varlıklar izleyip izlemediğini belirlemek
2 -Dönen Varlıklar-: Amaç; işletmenin net çalışma sermayesinin likiditesinin kısa vadeli borç ödeme gücünün seyrini belirlemek
KVYK
3- Stoklar-: Amaç; malzeme alımlarının peşin mi yoksa kredili mi yapıldığını, ticari borçlarını vadesinde ödeyip
Ticari Borçlar.
4-Duran Varlıklar: Amaç; duran varlıkların finansmanında özkaynakların yeterli olup olmadığını, borçlanmaya gidilip
Özkaynak gidilmediğini görmektir. Özkaynakların >duran varlıkların artış eğiliminden fazla olması istenir.
5-Yabancı Kaynak-: Amaç; işletmenin mali durumunu, finansmanında hangi kaynağı daha çok kullandığını, alacaklıların güven
Özkaynak içinde olup olmadığını görmektir. Özkaynaklardaki artış eğiliminin dönem karıyla beslenmesi tercih edilir.
Faaliyet Sonuçlarının (Gelir Tablosu) Analizi ve Yorumu: Gelir Tablosunda birbiriyle ilişkili kalemler;
1-Brüt Satışlar : Amaç; satış iade ve iskontolarının brüt satışlardan ne kadar kayba yol açtığını görmektir.
Net Satışlar
2-Net Satışlar: Amaç; işletmenin iyi bir fiyat politikası izleyip izlemediğini, maliyetlerin kontrol altında olup
Satışların Maliyeti olmadığını ve yeterli brüt satış karı elde edilip edilmediğini görmektir.
3-Net Satışlar- Amaç; faaliyet giderlerinin kontrol edilip edilmediğini ve işletmenin faaliyet giderlerini karşıladıktan sonra
: Faaliyet Giderleri dönem karına katkı sağlayacak bir faaliyet karına sahip olup olmadığını görmektir.
4-Net Satışlar- : Amaç; finansman giderlerinin kontrol altında tutulup tutulmadığını, finansman giderlerini karşılamaya
Finansal Giderleri yeterli karlılığın olup olmadığını ve kredi verenlerin alacaklarının güvencede olup olmadığını görmektir.
Mali Durum ve Faaliyet Sonuçlarının İlişkilendirilerek Yorumu: Bilânço ve Gelir Tablosundaki Birbiriyle İlişkili Kalemler;
1-Dönen Varlık/Net Satış: Amaç;dönen varlıkların etkin kullanılıp kullanılmadığını ve likit yapısının güçlü olup olmadığını görm.
2-Ticari Alacak/Net Satış: Amaç; işletmenin kredili satış politikasını, alacakların vade ve tahsilât durumunun iyi izlenip
3-Stoklar/Net Satışlar: Amaç; işletmenin etkin bir stok politikası izleyip izlemediğini, stokların satılıp satılamadığını görmektir.
4-Duran Varlık/Net Satış: Amaç; duran varlıkların satış hacmiyle uyumlu olup olmadığını, tam kapasite kullanılıp kullanılmadığını, yatırımın geri dönüp dönmediğini görmektir.
ÜNİTE 12 ORAN ANALİZİ
Tanımı: Bir işletmenin tek bir yıla ait finansal tablolarında yer alan kalemler arasında matematiksel ilişkiler kurarak (kalemler ilişkilerin nedenlerini açıklayamaz) bulunan oranlarla yapılan incelemedir. Statik Analizdir. Tabloların daha kolay anlaşılmasını sağlar, işletmenin finansal başarısızlığını önceden gösterebilir. En önemli üstünlüğü tek bir konu bile olsa uygulanabilir.
Amaçları: a)Borç ödeme gücün değerlendirmek b)Karlılığını değerlendirmek c)Yönetimin yeterliliğini değerlendirmek d)Yöneticilerin alacakları kararlara yön vermek e)Varlıkların verimliliğini değerlendirmek f)Cari finans durumunu değerlendirmek.
g)Yabancı kaynak kullanım durumunu değerlendirmek. h)Çalışma durumunu değerlendirmek.
Mali Analizde Kullan. Oran Türleri: A)Likidite Oranlar B)Finansal (Mali) Yapı Oranları C)Faaliyet Oranları D)Karlılık Oranları
A)LİKİDİTE ORANLAR: İşletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünü ölçmek, likidite riskini değerlendirmek, net çalışma sermayesinin yeterliliğini ölçmek için kullanılan oranlardır.
1)Cari Oran: Cari Oran = Dönen Varlıklar
K.Vadeli Yabancı Kaynaklar
Cari oranın 1’den küçük olması, dönen varlıkların kısa vadeli borçları karşılamaya yetmediği, net çalışma sermayesinin noksan olduğunu gösterir. 1,5 seviyesi de yeterli görülmektedir.
2)Likidite (Asit-Test) Oranı: Stokların dönen varlıklara dahil edilmemesi durumunda kısa vadeli borçların ödenebilirliğini gösterir.
Likidite (Asit-Test) Oranı = (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler + Alacaklar) (1)
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
3)Nakit (Disponobilite) Oranı: Nakit ve benzeri varlıklardan oluşan hazır değerler ile geçici yatırım amacıyla kullanılan her an pazarlanabilen menkul kıymetlerle kısa vadeli borçların ne ölçüde karşılandığını gösterir.
Nakit Oran = (Hazır Değerler + Menkul Kıymetler) /
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
B)FİNANSAL (MALİ) YAPI ANALİZİNDE KULLANILAN ORANLAR (Kaldıraç Oranları): İşletmenin kaynak yapısını ve uzun vadeli borç ödeme gücünü, finansmanda yabancı kaynaklardan yararlanma derecesini gösteren oranlardır.
1-Yabancı Kaynakların Aktif Toplamına Oranı (Kaldıraç Oranı):Varlıkların yüzde kaçının Y.Kaynaklarla finanse edildiğin gösterir. Yabancı ülkelerde yüzde 50’nin üzerinde olması istenmez ise de bizim ülkemizde bu oran daha da yüksektir.
Kaldıraç Oranı = (Toplam Yabancı Kaynaklar / Aktif Toplamı) x 100
Kaldıraç Oranı = Toplam Yabancı Kaynaklar / Pasif Toplamı
2-Özkaynakların Aktif Toplamına Oranı:
3-Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Toplam Kaynaklara Oranı:
4-Faizleri Karşılama Oranı: İşletmelerin ödemek zorunda olduğu faiz giderlerini kaç kez karşıladığını gösterir. Bu oranın yüksek çıkması işletmenin alacaklarının faiz garantisinin ve finansal gücünün o ölçüde iyi olduğunu gösterir.
Faizleri Karşılama Oranı = Faiz ve Vergiden Önceki Kar / Faiz Giderleri
5-Borçları Karşılama Oranı (Borç Servis Oranı):
Borç Servis Oranı = (Dönem Karı + Amortisman Giderleri) / (Faiz Giderleri + Anapara Ödemeleri)
6-Maddi Duran Varlıkların Özkaynaklara Oranı: Oranın 100 olması=Maddi duran varlıkların yalnızca özkaynaklarla finanse edildiğini, özkaynakların yeterli olduğunu, Oranın 100’ün altında olması=Özkaynakların maddi duran varlıkların finansmanına yettiği gibi diğer varlıkların finansmanında kullanıldığıdır. Maddi Duran Varlıklar (Net) / Özkaynaklar x 100
C-FAALİYET (Verimlilik) ORANLARI: Firmanın faaliyet derecesi yani satışları ile varlıkları arasındaki ilişkiyi gösterir. Firmaların kapital (sermaye) gereksiniminin tahmininde kullanılır.
1-Stok Devir Hızı:Stokların ne kadar sürede üretim faaliyetlerinde tükendiğini veya satış hâsılatı unsuru haline dönüştüğünü göst. Oranlar.
a)Ticaret İşletmelerinde Stok Devir Hızı: Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti / Ortalama Ticari Mal Stoku veya
Stok Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Ticari Mal Stoku Stokların Stokta Kalma Süresi = 365 / Stok Devir Hızı
b)Üretim İşletmelerinde Stok Devir Hızı: İlk Madde Malzeme Devir Hızı = İlk Malzeme Gideri / Ortalama İlk Malzeme Stokları
Yarı Mamul Stok Devir Hızı = Üretilen Mamul Maliyeti / Ortalama Yarı Mamul Stokları
Mamul Stok Devir Hızı = SMM / Ortalama Mamul Stokları
2-Ticari Alacakların Devir Hızı ve Ortalama Tahsilât Dönemi: Alacak Devir Hızı; ticari alacakların bir dönemde kaç kez tahsil edildiğini gösterir. Alacak Devir Hızı = Kredili Satışl. / Ortalama Ticari Alacaklar veya ADH=Net Satışl. / Ortalama Ticari Alacaklar
Ortalama Tahsil Süresi; alacakların satıştan kaç gün sonra tahsil edileceğini, kaç günde bir tahsil edildiğini gösterir. Yüksek olması işletmenin lehinedir. Ortalama Tahsil Süresi = Ticari Alacaklar / Günlük Kredili Satışlar veya OTS= 360 / Alacak Devir Hızı
3-Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı: Yüksek olması; Stok ve alacak devir hızının yüksek olduğunu; Stok ve alacaklara nispeten8 az çalışma sermayesi bağlandığını gösterir. Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Net Çalışma Sermayesi
4-Toplam Aktif Devir Hızı: Toplam Aktif Devir Hızı = Net Satışlar / Toplam Aktif
5-Maddi Duran Varlık Devir Hızı 6-Dönen Varlık Devir Hızı 7-Özsermaye Devir Hızı
8-Ticari Borçların Devir Hızı ve Ortalama Tahsil Süresi: İşletmelerin kredili mal satışlarından doğan borçlarını ödeme hızını gösterir. Alışlar=SMM+DSMM-DBMM Ticari Borçların Ödeme Süresi = (365 x Ortalama Ticari Borç) / Kredili Alışlar (SMM)
D-KARLILIK ORANLARI:
1-Satışların Karlılığa Oranı: a)Brüt Kar Marjı: İşletmenin faaliyetleri bakımından bir zarar oluşturmadan satış fiyatlarının ne kadar düşülebileceğini veya işletmenin yüksek maliyetli faaliyetlere sahip olup olmadığını ve fiyat baskısının olup olmadığını göst.
Brüt Kar Marjı = Brüt Satış Karı / Net Satışlar veya Brüt Kar Marjı = 1 – SMM / Net Satışlar
b)Net Faaliyet Karı Marjı (İş Hacmi Rantabilitesi) = Esas Faaliyet Karı / Net Satışlar
c)Net Kar Marjı Oranı = Dönem Net Karı / Net Satışlar (hem işletme hem de finansman politikasının sonuçlarını gösterir)
Kar Marjı: İşletmenin belirli bir satış düzeyinde elde etme yeteneğini gösterir.
ÜNİTE 13 FON AKIŞ ANALİZLERİ ve FON AKIM TABLOLARI
Fon Akım Tablosu: Belirli bir dönem içinde işletmenin sağladığı mali olanakları ve kullanılış yerlerini gösteren, işletmenin yatırım ve finansman faaliyetlerini özetleyen, finansal durumda meydana gelen değişiklikleri açıklayan tablodur. Bu tabloda fon kavramı en geniş anlamda; aktifin tamamı olarak kullanılır. Amaç; işletmenin finans ve yatırım faaliyetleri ile dönem içindeki finansal değişiklikleri bilgi kullanıcısına sunmaktır. İşletmenin büyümesi için gerekli fon tutarının görülmesi açısından faydası vardır.
Fon Kaynakları: Her türlü aktif (varlık) azalışı ile borçlardaki ve özkaynaklardaki (pasif) artışıdır. Amortismanlar gerçek fon hareketine yol açmaz. Örnek: Bina bir aktif kalemdir; binalarda meydana gelen 2 milyar artış fon kullanımını ifade eder; Ticari Borçlar Pasif kalemdir, Ticari Borçlardaki 2 milyarlık artış fon kaynağını ifade eder.
1-Olağan Faaliyetlerden Sağlanan Kaynaklar: En iyi fon kaynağıdır.
2-Olağandışı Faaliyetlerden Sağlanan Kaynak
3-Dönen Varlık Tutarındaki Azalışlardan Sağlanan Kaynak
4-Duran Varlık Tutarındaki Azalışlardan Sağlanan Kaynaklar: En son başvurulacak kaynak olmalı. Çünkü bu durum işletmenin faaliyetlerinin aksamasına ve karın azalmasına yol açar.
5-K.V.Y.K. Tutarındaki Artıştan Sağlanan Kaynak
6-Uzun Vadeli Kaynak Tutarındaki Artıştan Sağlanan Kaynak
7-Sermaye Artırımından Sağlanan Kaynak
8-Hisse Senedi İhraç Priminden Sağlanan Kaynak.
Fon Kullanımları ve Yorumu: Aktifteki (varlık) artışlar, pasifteki (borç ve özkaynak) azalışlardır. Esas; işletmenin finansal ve ekonomik faaliyetlerinde başarılı olmasını sağlayacak yerlere fonların harcandığını belirlemektir.
Fon Kullanım Yerleri:
1-Olağan Faaliyetlerle İlgili Kullanımlar (Olağan Zarar): Hiç istenmeyen fon kullanımıdır.
2-Olağandışı Faaliyetlerle İlgili Kullanım (Olağandışı Zarar)
3-Ödeme, Vergi vb.
4-Ödenen Kar Payları (Temettü)
5-Döne Varlık Tutarındaki Artış
6-Duran Varlık Tutarındaki Artış
7-K.V.Y.K.Tutarındaki Azalış
8-Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Tutarındaki Azalışlar
9-Sermayedeki Azalışlar
Net Çalışma Sermayesi: Dönen varlıklarla kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki olumlu fark. Duran varlıkların tam kapasite çalışmasını sağlar, durgunluk dönemlerinin kolay atlatılmasını sağlar. Olağanüstü (deprem) durumlarda işletmenin finansal yönden zor duruma düşmesini önler. Girdilerin zamanında sağlanmasına olanak verdiğinden faaliyetlerin verimliliğini arttırır.
Net Çalışma Sermayesindeki Değişim Tablosu: Bir hesap dönemi içinde Net Çalışma Sermayesinin kaynaklarını ve kullanım yerlerini göstermek amacıyla Net Çalışma Sermayesindeki artış veya azalışı ortaya koyan tablodur.
Net Çalışma Sermayesi Tablosunda Fon Kavramı: N.Ç.S. yani dönen varlıkların kısa vadeli borçlardan fazla olan kısmıdır.
NÇS.Fon Kaynakları ve Yorumu: Dönen varlıklardaki artışlar, KVYK.daki azalışlar Net Çalışma Sermayesini arttırır.
1-İşletmenin Faaliyetlerinden Sağlanan Kaynaklar: En önemli fon kaynağı işletme faaliyeti sonucu sağlanan dönem karıdır.
2-Duran Varlık Tutarındaki Azalışlardan Sağlanan Kayn. Duran varlık satışı dolayısıyla oluşturulan fon kaynağı tercih edilmez.
3-Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Tutarındaki Artışlardan Sağlanan Kaynaklar 4-Sermaye Artırımından Sağlanan Kaynaklar
NÇS. Değişim Tablosunda Fon Kaynakları Toplamı Fon Kullanımları Toplamından Büyükse: a)NÇS.’de artış meydana gelir b)O dönemde oluşturulan fonlar yeterli olmuştur c)İşletme fon oluşturabilmiş demektir. d)Gelecek dönemlere de fon aktarılmış demek.
Nakit Akım Tablosu: Bir faaliyet dönemi içinde işletmede oluşan nakit akımını, nakit giriş ve çıkışlarını kaynakları ve kullanım yerleri itibariyle gösteren tablodur. Bankalar Hesabından yapılan ödemeler nakit kaynağı değil, nakit kullanımıdır
Nakit Akım Tablosundaki Fon Kavramı: Nakit ve nakit benzeri varlıklar olarak ele alınır.
Nakit Akım Tablosundaki Nakit Kaynaklar: İşletmeye nakit ve mevduat girişine yol açan unsurlardır.
Nakit Akım Tablosunda en çok tercih edilen nakit kaynağı Peşin Satışlar ve Ticari Alacaklardır
Nakit Akım Tablosu Düzenleme Yöntemleri: 1-Dolaylı Yöntem: Başlangıç noktasını gelir tablosunda raporlanan net karın oluşturduğu yöntemdir.İşletme faaliyetlerinden sağlanan net nakit fazla ve eksiği belirtilmekte, faaliyetlerin neden olduğu nakit giriş ve çıkışlarının dökümünün yapılmadığı yöntemdir.
2-Doğrudan Yöntem: Nakit Akım Tablosunun işlevini ve düzenleme çalışmalarını daha iyi açıklayan yöntemdir. Başlangıç noktasını gelir tablosunun üst ana kalemi olan gelir oluşturur.
Nakit Kullanımları Nakit Kaynaklarından Fazlaysa; a)Nakitte azalış olduğu b)Dönem içinde kendi olanaklarıyla fon oluşturamadığı c)Geçmiş dönemdeki nakitten kullanıldığı d)Geleceğe nakit şeklinde fon aktarılmadığını anlarız.
ÜNİTE 14 ENFLASYONA GÖRE MALİ TABLOLARIN DÜZELTİLMESİ
Enflasyon: Fiyatların genel düzeyinin hissedilir ölçüde ve sürekli olarak yükselmesidir.
Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkisi: 1)Bilânço işletmenin varlık ve kaynak yapısını doğru olarak yansıtmaz 2)G.Tablosu işletmenin faaliyet sonucu olduğundan farklı gösterir 3)Mali tablolardaki bilgiler karşılaştırılabilirlik özelliğini yitirir 4)Bilgi kullanıcılarının yanlış kararlar almasına yol açar 5)Enflasyon döneminde alınan yanlış kararlar, uzun vadede işletmelerin hem özsermayesinin satın alma gücünü hem de üretim gücünü azaltır. Bu olumsuzlukları gidermek için Enf. Muh. kullanılmalıdır.
Enflasyon Muhasebesi: Paranın değerindeki değişmeleri yansıtmaması nedeniyle gerçek durumu yansıtmayan tablo kalemlerinin uygun değerleme ölçüleriyle düzeltilmesidir.
İki Temel Amacı Vardır: 1-Mali tablolardaki bilgilerin gerçeği yansıtmasını sağlamak 2- Sermayenin gerçek değerini korumak.
Ülkemizde Enflasyon Muhasebesi Uygulamaları: a)SPK b)BDDK c)T.Muhasebe Standartları Kurulu d)Maliye B.(1.1.2004 )
ENFLASYONUN MALİ TABLOLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
1-Bilânço Üzerindeki Etkileri:
a)Enflasyonun Parasal Kalemler Üzerindeki Etkileri: Parasal Kalemler; paranın satın alma gücündeki değişmeler karşısında, nominal değerlerini aynen koruyan ancak satın alma güçleri değişen kalemlerdir.
Parasal Varlık Kalemleri: Hazır Değerler, M.Kıymetler, Ticari Alacaklar, Gelir Tahakkukları gibi varlıklar
Parasal Kaynak Kalemleri: Mali Borç, Ticari Borç, Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler, Gider Tahakkukları gibi kaynaklar
Parasal Varlıkları, Parasal Kaynaklarından Çok Olan İşletmeler: enflasyondan dolayı satın alma gücü kaybına uğrar.
Parasal Kaynakları Parasal Varlıklarından Çok Olan İşletmeler: Satın alma güçlerini koruyup, satın alma gücü kazancı elde ederler.
b)Enflasyonun Parasal Olmayan Kalemler Üzerindeki Etkileri: Para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri ancak satın alma güçleri ile aynen kalan kalemlerdir. Enflasyon bu kalemlerin gerçek değerlerinin altında gösterilmelerine yol açar.
2-Enflasyonun Gelir Tablosu Üzerindeki Etkileri:Gelir tabloları enflasyonist dönemlerde gelir, gider unsurlarını doğru yansıtmaz. Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkilerini Gidermede Kullanılması Önerilen Yöntemler:
1-Cari Değer Yöntemi: Mali tablolarda yer alan kalemlerin cari değerleri ile gösterilmesini öngören yöntemdir.
2-Genel Fiyat Düzeyi Yöntemi: Bütün kalemler paranın satın alma gücüne göre düzeltilmektedir.
Bilânçoların Düzeltilmesi: a)Parasal Kalemlerin Düzeltilmesi= Parasal Kalem x (Dönem sonu Endeksi / Dönem Başı Endeksi)
b)Parasal Olmayan Kalemlerin Düzeltilmesi=P.Olm.Kal.Tarihi Değeri x (D.Sonu Endeksi / Kal.Ortaya Çıktığı Tarih Endeksi
İlk yorumu siz yazın !..